เป็นผลงานศึกษาค้นคว้าทางประวัติศาสตร์ที่สำคัญเล่มหนึ่งของ จิตร ภูมิศักดิ์ เป็นบทพิสูจน์ถึงพัฒนาการทางประวัติศาสตร์ของสังคมไทยลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาว่ามีมาก่อนพุทธศักราช ๑๘๙๓ ค้ดค้านแนวคิดของนักวิชาการรุ่นก่อน โดยเฉพาะกลุ่มนิยมฝรั่งที่เชื่อว่าพัฒนาการของรัฐไทยในลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาเริ่มต้นในห้วงเวลาดังกล่าว ด้วยการอ้างอิงเฉพาะหลักฐานที่มีในศิลาจารึกเพียงอย่างเดียว แต่จิตร ภูมิศักดิ์ ได้ยกย่องคุณค่าของหลักฐานทางประวัติศาสตร์ประเภทอื่นๆ ร่วมด้วย

พีระยุทธ พลตรี